O co chodzi z tym psychologiem dziecięcym?
Czyli po co i czy warto iść do psychologa dziecięcego?
Psycholog dziecięcy obecnie cieszy się bardzo dużą popularnością wśród rodziców. Można powiedzieć, że to zawód, który powstał w wyniku potrzeby rodziców i rosnących problemów rozwojowych i wychowawczych u dzieci. Stale rosnące zapotrzebowanie na psychologów dziecięcych, to również sygnał obecnych czasów, tempa życia, nowych technologii i podejścia do rodzicielstwa. To również skutek większej świadomości rodziców co do problemów wychowawczych i możliwości zwrócenia się o pomoc do specjalisty. Jeszcze nie tak dawno znaczna większość społeczeństwa miała olbrzymie opory przed wizytą u psychologa, traktując to jako oznakę zachwianego zdrowia psychicznego, kompromitację wśród rodziny i znajomych oraz stygmatyzację społeczną na resztę swojego życia. Ludzie nie decydowali się na pomoc specjalisty w obawie przed negatywną opinią, ale przede wszystkim ze względu na brak podstawowej wiedzy na temat zawodu psychologa i świadczonych przez niego usług.
Więc, kim jest psycholog dziecięcy?
Z pewnością nie jest cudotwórcą i magikiem, który podczas krótkiej rozmowy rozwiąże wszystkie Wasze problemy i wątpliwości. Nie jest również czarodziejem, który zaczaruje Wasze dzieci, żeby były takie jak sobie wyobrażacie – grzeczne i posłuszne (uwaga: takie dzieci nie istnieją). Psycholog dziecięcy nie jest również osobą, do której można oddać dziecko do „naprawy”.
Psycholog dziecięcy to osoba o ukierunkowanym, wyższym wykształceniu, która jako obszar swojej pracy wybrała rodzinę jako system, w skład którego wchodzą dzieci i ich rodzice (bądź opiekunowie) oraz, niekiedy, dalsi członkowie rodziny jeśli mają wpływ na pojawiający się problem. Co za tym idzie, psycholog dziecięcy, zawsze będzie pracował zarówno w dzieckiem jak i jego opiekunami, których będzie mocno angażował w proces terapii.
Rodzina jest specyficznym i jednocześnie wyjątkowym przypadkiem klienta, ponieważ występują co najmniej dwie perspektywy spojrzenia na problem: perspektywa dziecka i perspektywa rodziców. Czasem mogą występować trzy perspektywy, jeśli rodzice mają odmienne zdanie w kwestii problemów wychowawczych. Psycholog dziecięcy pełni tutaj rolę swoistego rodzaju mediatora, negocjatora – w zależności od problemu z jakim przychodzi rodzina.
Pierwsze spotkania mają zazwyczaj charakter diagnostyczny. Rodzice i dziecko przedstawiają problem ze swojej perspektywy (mówię tutaj o dzieciach starszych, które potrafią w klarowny sposób wyrazić swoją opinię). Psycholog zbiera wszystkie niezbędne informacje, aby trafnie postawić diagnozę. Następne spotkania mają charakter terapeutyczny. Jeśli rodzice, po postawieniu diagnozy, zdecydują się na terapie, następuje cykl spotkań, kiedy to wszyscy pracują wspólnie nad rozwiązaniem problemu.
Do psychologa dziecięcego, można również przyjść na konsultacje czy poradę wychowawczą. Można skorzystać z pomocy specjalisty w chwilach kryzysu, wątpliwości czy lęku. Nie zawsze wizyta u psychologa musi skutkować długotrwałą terapią. Do psychologa dziecięcego tak naprawdę można przyjść praktycznie z każdą problematyczną kwestią dotyczącą dziecka i Waszej rodziny. Mogą to być problemy wychowawcze, szkolne, relacyjne, emocjonalne. Coraz częściej rodzice decydują się na ocenę poziomu rozwoju dziecka i jego inteligencji. Poszukują obszarów deficytowych, nad którymi można pracować, aby dziecko rozwijało się jeszcze lepiej. Niekiedy, mamy kilkumiesięcznych dzieci zwracają się do psychologa dziecięcego, ponieważ niepokoi je coś w funkcjonowaniu dziecka. Psycholog dziecięcy ma za zadanie ocenić poziom rozwoju, określić mocne i słabe strony funkcjonowania, wskazać możliwości rozwoju, kierunki oraz metody pracy z dzieckiem. Jednocześnie psycholog pracuje z rodzicami nad zmniejszeniem lęku o dziecko, zaakceptowaniem ewentualnych deficytów i wprowadzeniem w proces terapii.
Gdzie znaleźć psychologa dla dziecka?
Na co warto zwrócić uwagę przy wyborze psychologa dla swojego dziecka? Jakimi kierować się kryteriami? Tak naprawdę, każdy chciałby trafić od razy na „swojego psychologa”, jednak prawda jest taka, że nie z każdym psychologiem dziecięcym, dziecko będzie chciało nawiązać kontakt i to nie dlatego, że to jest „kiepski psycholog” tylko dlatego, że najnormalniej w świecie nie przypadli sobie do gustu. Powiedzmy, że „nie zagrało między nimi” lub po prostu „nie m tej chemii”. Tak się czasem zdarza, że pomimo wielu prób, dziecko nie chce współpracować a ponadto, Wy jako rodzice również czujecie, że coś Wam w tej współpracy nie odpowiada. Wszystkie te odczucia, zarówno Wasze jak i dziecka, są w pełni naturalne i zrozumiałe. Zanim zaczniecie państwo szukać psychologa dla swojego dziecka warto zwrócić uwagę na kilka ważnych kwestii:
- Wykształcenie i doświadczenie
Psycholog powinien ukończyć 5-letnie studia magisterskie na kierunku psychologia z uzyskaniem tytuł magistra psychologii. Psychoterapeuta, oprócz 5 letnich studiów, powinien ukończyć bądź być w trakcie 4-letniego kursu psychoterapii w wybranym przez siebie nurcie terapeutycznym. Ponadto psycholog/psychoterapeuta dziecięcy powinien posiadać doświadczenie w pracy z dziećmi oraz powinien uczestniczyć w kursach i szkoleniach doskonalących posiadaną wiedzę. Ponadto powinien również posiadać predyspozycje osobowościowe i temperamentalne, niezbędne do pracy z dziećmi i dorosłymi tj. umiejętność aktywnego słuchania, bycie empatycznym, komunikowanie się w oparciu o zasady porozumienia bez przemocy itd.
- Podejście terapeutyczne
Przy wyborze psychologa warto również zwrócić uwagę na to, w jakim nurcie terapeutycznym dany psycholog pracuje. Na rynku obecnie występuje kilka najbardziej powszechnych nurtów: psychoterapia psychodynamiczna, psychoterapia poznawczo–behawioralna, psychoterapia systemowa, psychoterapia humanistyczna, psychoterapia interpersonalna. Warto bardziej szczegółowo zapoznać się ze specyfiką danego nurtu, zanim wybierzecie psychologa. W pracy z rodzinami i dziećmi najlepiej sprawdza się psychoterapia systemowa, ponieważ jak sama nazwa wskazuje, psychoterapeuta pracuje z całym systemem jakim jest rodzina. Oczywiście, specjalista może w razie konieczności korzystać z innych nurtów i tym samym dostosowywać metody do potrzeb swoich pacjentów.
- Gdzie szukać?
Obecnie psychologa można znaleźć wpisując w wyszukiwarkę hasło „psycholog dziecięcy” i pokazuje nam się cała lista kandydatów. Innym sposobem jest odszukanie w naszym mieście (lub okolicy) Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej, pod którą podlega przedszkole albo szkoła naszego dziecka. Informację o tym na pewno znajdziecie w danej placówce, np. u szkolnego pedagoga. Taka forma pomocy jest bezpłatna jednak zazwyczaj trzeba bardzo długo czekać na pierwszą wizytę i terapie. Prócz poradni publicznych, są również poradnie niepubliczne, gdzie prawdopodobnie w szybszym terminie można umówić spotka nie. Również w szkole czy przedszkolu, do którego uczęszcza dziecko można spotkać psychologa (jednak nie we wszystkich) i skorzystać z jego wsparcia.
Jak przygotować się do wizyty u psychologa dziecięcego?
Jeśli chcecie państwo na pierwszą wizytę przyjść z dzieckiem to z pewnością nie jest najlepszym pomysłem ukrywanie przed swoją pociechą do kogo idziecie i w jakim celu. Zazwyczaj pierwsza wizyta trwa 50-60 minut i zarezerwowana jest na rozmowę z rodzicami, którzy opisują problem z jakim borykają się oni i ich dziecko. Rodzice, podczas pierwszego spotkania, są informowani o tym, jak przygotować dziecko do spotkania z psychologiem. Na kolejnym spotkaniu, rodzice pojawiają się wspólnie z dzieckiem. Przed pierwszą wizytą warto zastanowić się, co Was niepokoi i o czym chcecie powiedzieć, można zrobić listę tematów, które chcecie poruszyć. Psycholog będzie zadawał wiele różnych pytań, niektóre będą dotyczyły rozwoju dziecka począwszy od ciąży, poprzez cały okres rozwojowy, o sytuację rodzinną, szkolną, społeczną itd. Niektóre pytania mogą wydawać się niepotrzebne i nie mające związku z problemem, jednak skoro psycholog je zadaje, to wie w jakim celu. Podczas pierwszego spotkania psycholog zbiera wywiad z rodzicami. Jest to również czas na pytania rodziców do psychologa. Oczywiście jedna wizyta rzadko kiedy wystarcza na postawienie diagnozy czy określenie obszarów pracy i dalszych wskazówek. Na kolejnej wizycie – z dzieckiem – psycholog rozmawia zarówno z rodzicami jak i z dzieckiem. Ideałem byłoby, gdyby na spotkaniu byli oboje rodzice – będą mogli się uzupełniać podczas zbierania wywiadu. Diagnoza psychologiczna zazwyczaj obejmuje 1-2 spotkania z rodzicami oraz od 2 do 4 spotkań z dzieckiem. W razie potrzeby psycholog kieruje dziecko na konsultację psychiatryczną, pedagogiczną, logopedyczną. Po zakończonym procesie diagnostycznym planowane są oddziaływania terapeutyczne. Warto wiedzieć, że psycholog dziecięcy nie zawsze pracuje z dzieckiem. Zdarza się, że aby pomóc dziecku trzeba pracować z rodzicami nad ich emocjami i błędnymi przekonaniami.
Kolejnym etapem jest określenie warunków terapii, ustalenie terminów i zasad.
I co dalej?
Dalej odbywa się proces terapeutyczny. Zazwyczaj na sesje terapeutyczną przychodzi cała rodzina, jednak może zdarzyć się tak, ze kilka spotkań będzie przeznaczonych jedynie dla dziecka bądź jedynie dla rodziców. Wszystko zależy od problemu i kwestii, które pojawiają się w trakcie terapii. Bardzo ważna jest współpraca i szczerość wszystkich zaangażowanych w proces terapeutyczny. Po pewnym okresie pracy, psycholog podsumuje Wasze wspólne działania, będziecie mieli okazję wspólnie zastanowić się nad skutecznością pewnych rozwiązań, a także, jeśli zajdzie taka potrzeba, opracować kolejne. Ważne jest, aby po wizytach dziecka nie wypytywać je o przebieg sesji ani nie podpytywać psychologa w obecności dziecka (również, nie wchodzić do psychologa po sesji, chyba, że psycholog o to poprosi) bo popsułoby to relacje dziecka z psychologiem. Dziecko musi mieć komfort, że spotkania z psychologiem są dla niego a nie dla rodziców, a wszystko to co mówi, podczas sesji jest wyłącznie między psychologiem a dzieckiem. Jeśli terapeuta uzna, że rodzice powinni o czymś wiedzieć, ustali to z dzieckiem i z pewnością rodziców w odpowiedniej chwili poinformuje.
Jak przygotować dziecko do wizyty u psychologa?
Dzieci, podobnie jak dorośli, lubią wiedzieć co i kiedy będzie się z nimi działo, lubią mieć kontrolę nad swoim życiem i chcą być informowane o tym, co się dzieje i dlaczego. To w jaki sposób przygotować dziecko na wizytę u psychologa zależy od wieku i zdolności rozumowania. Dlatego też wyjaśnij tyle, ile możesz, podając imię osoby, z którą dziecko się spotka oraz termin spotkania (dla mniejszych dzieci warto pokazać datę z pomocą kalendarza zakreślając kolorowym mazakiem odpowiedni dzień). Warto powiedzieć, że psycholog to osoba, która rozmawia z dziećmi, kiedy te mają „trudne uczucia”, takie jak gniew lub zmartwienie, lęk, wstyd czy smutek. Czasami te uczucia stają się tak duże, że dzieci nie wiedzą jak sobie z nimi poradzić. Czasami jest też tak, że rodzice również nie wiedzą. Wtedy właśnie wszyscy razem udajecie się do psychologa, którego zadaniem jest pomóc Wam lepiej rozumieć Wasze emocje, lepiej nimi zarządzać oraz sprawić, aby wszyscy czuli się szczęśliwi. Starszym dzieciom można przekazać podobną informację w sposób dostosowany do ich wieku. Nastolatkowie mają już większą świadomość kłopotów z jakimi się borykają, dlatego często, podczas pierwszych spotkań sami zaczynają rozmowę a rodzice pozostają w tle.