Wielokrotnie byłam świadkiem sytuacji, kiedy to rodzice kłócili się przy swoich dzieciach. Kłótnie każdego dnia nasilały się i w konsekwencji małżonkowie rozwodzili się. No i wszystko byłoby ok (bo każdy ma prawo „być” i „nie być” z kim chce) ale w takich sytuacjach zawsze pozostają dzieci – zazwyczaj pozostają z milionem pytań i bez żadnej odpowiedzi. Paradoksalnie to nie formalny rozwód rodziców wywiera najgorsze konsekwencje na dzieciach ale uczestnictwo w konfliktach między rodzicami i bycie świadkiem Często nie wiedzą co się w ich rodzinie dzieje, czemu są krzyki, czemu mama płacze, czemu tata już z nami nie mieszka, czy tata już nas nie kocha itp. Dziecko zaczyna bardziej czuć niż wiedzieć, że w jego rodzinie coś się zmieniło. Na poziomie podświadomym odbiera negatywne emocje wysyłane przez rodziców i samo zaczyna również je odczuwać. Dzieci, tak samo jak rodzice, doświadczają mieszanki ambiwalentnych uczuć. Z jednej strony pojawiają się negatywne uczucia: złość, brak zrozumienia, żal, nienawiść, poczucie krzywdy, obniżenie poczucia własnej wartości, stany depresyjne, poczucie winy u niesprawiedliwości. Z drugiej zaś jest wiara i nadzieja, że może wszystko jeszcze wróci do normy, że mama i tata znów będą razem.
Jak postępować, aby nie krzywdzić dzieci? Jak pomóc dziecku, gdy sami jesteście w rozsypce emocjonalnej? Jak pozbierać się po takiej zmianie w Waszym życiu?
Ważne jest, abyście zadbali o siebie. Jeśli, Wy poradzicie sobie z emocjami, będzie Wam łatwiej pomóc dziecku zrozumieć, co się dzieje. Zadbajcie o wsparcie dla siebie, udajcie się po pomoc do psychologa czy terapeuty. Dowiedzcie się jak postępować z dzieckiem, rozmawiać i tłumaczyć. Poszukajcie najlepszego rozwiązania dla Was, jako byłych małżonków ale nadal rodziców dziecka, jak komunikować się ze sobą w sposób jak najmniej szkodliwy dla siebie i dla dziecka.
Dziecko, w trakcie i/lub po rozwodzie rodziców, może przechodzić pełną gamę trudnych zachowań. Zazwyczaj dziecko zaczyna się buntować, może izolować się zarówno od grupy rówieśniczej jak i od rodziny. Dziecko kiedyś rozmowne i otwarte, może nagle przestać rozmawiać czy opowiadać o sobie. U małych dzieci często się zdarza, że następuje regres w rozwoju. Dzieci, które już przeszły trening czystości i nie korzystają z pampersów, nagle przestają kontrolować potrzeby fizjologiczne. Typowe dla dzieci okresy buntu, stają się nasilone a ich reakcje nieadekwatne do sytuacji. Małe dzieci, mogą nadmiernie reagować lękiem na nowe sytuacje. Po rozstaniu rodziców mogą pojawić się kłopoty ze snem, rozdrażnienie, lęk przed porzuceniem, brak apetytu, moczenie nocne, jąkanie, ssanie kciuka, wzmożona chęć przytulania się, tiki nerwowe, niepokój, obniżona koncentracja uwagi. W początkowych okresach konfliktów i pierwszym etapie rozwodu, kiedy rodzice są mocno skoncentrowani na sobie i swoich problemach, mogą nie zauważać subtelnych zmian u dziecka. Są dzieci, które w sytuacji kłótni, uciekają, zamykają się w pokoju, co nie oznacza, że nie przeżywają trudnych emocji. W oczach rodziców, takie dziecko, może wydawać się bezproblemowe i bezobjawowe. Mogą stwierdzić, że zachowuje się normalnie i nie odczuwa ich kłótni. Prawda jest jednak zupełnie inna. Każde dziecko przeżywa konflikty rodzinne, mniej lub bardziej, z większymi konsekwencjami bądź mniejszymi.
Oto lista 10 przykazań dla rodzica w trakcie rozwodu:
1. Unikaj konfliktów przy dziecku. Postaraj się (chociaż wiem, że to trudne) nie okazywać żonie/mężowi negatywnych emocji przy dziecku. To Wy macie do siebie pełno żalu i pretensji, dziecko postrzega Was jako najważniejsze osoby w jego życiu.
2. Unikaj zmian lub ogranicz je do minimum. Już sam fakt, że się rozstajecie jest dla dziecka dużą zmianą. Wszystkie inne zmiany np. miejsce zamieszkania czy zmiana pokoju, bądź przedszkola, spowoduje u dziecka zupełny brak poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji.
3. Nie udawaj, że się nic nie dzieje. Nie unikaj rozmów z dzieckiem na temat rozstania, nie unikaj odpowiedzi kiedy dziecko „czemu tata już z nami nie mieszka?”. Dziecko wszystko widzi a czuje jeszcze więcej. Mów do dziecka spokojnym głosem, jeśli nie znasz odpowiedzi na pytanie, powiedz, że czegoś nie wiesz. Nie pokazuj emocji nieadekwatnych do sytuacji, nie udawaj szczęścia przed dzieckiem, kiedy tak naprawdę ledwo powstrzymujesz się od płaczu. Nazywaj swoje i dziecka emocje. To pozwoli Wam obojgu lepiej zrozumieć cała sytuacje. Jeśli Cię na to stać, wytłumacz dziecku, co czuje drugi rodzic.
4. Udzielaj dziecku informacji co dzieje się w jego rodzinie. Oczywiście wszystko adekwatnie do wieku dziecka. Dziecko ma prawo wiedzieć, z którym z rodziców zostanie, jak będą wyglądały jego kontakty z drugim rodzicem, kto będzie odbierał je z przedszkola/szkoły. Jeśli rozstanie spowodowane jest zdradą jednego z małżonków, raczej unikajcie podawania dziecku przyczyn rozstania. Czy takie informacje potrzebne są dziecku do zrozumienia, tego co się dzieje w waszej rodzinie?
5. Zadbajcie i kontakty dziecka z drugim rodzicem. Fakt, że Ty nie masz ochoty na utrzymywanie jakichkolwiek relacji z byłym partnerem, nie oznacza, że tego samego chce dziecko. Pamiętaj, że dziecko ma prawo do obojga rodziców w takim samym wymiarze i w takim samym wymiarze obojga potrzebuje.
5. Nie mów źle o byłym partnerze w obecności dziecka. Złość na byłego partnera i zawiedzone oczekiwania, powodują, że nasza ocena nie jest obiektywna. To, że były mąż/żona okazał/a się niewłaściwym partnerem życiowym nie oznacza, że jest złym ojcem czy matką. Nie należy uświadamiać dziecku jakie wady ma były partner czy jaką krzywdę Wam wyrządził. Unikaj wprowadzania dziecka w świat dorosłych.
6. Nie używaj dziecka jako posłańca, szpiega, czy kontrolera. Dzieci szybko wyczują jaką pełnią rolę w „wojnie małżonków”. Dziecko powinno pozostać neutralne, nie powinno stawać po niczyjej stronie, tym bardziej, że żadne z Was nie wyrządziło krzywdy dziecku, tylko najczęściej sobie nawzajem. Dziecko, które wchodzi w rolę szpiega i ma zdawać relacje co dzieje się u drugiego rodzica, traci dzieciństwo i wchodzi zbyt szybko w świat dorosłych. Wypytywanie dziecka, sugerowanie, co może mówić a czego nie powinno ujawniać drugiemu rodzicowi, uczy dziecka zatajania prawdy i kłamstwa. Dziecko samo zaczyna się nadmiernie kontrolować, nie czuje swobody przy żadnym z rodziców, co w konsekwencji może doprowadzić do buntu, wybuchu złości, zaburzeń zachowania itd.
7. Rozmawiaj z dzieckiem – zawsze i wszędzie. W tak trudnym dla Was okresie, dziecko często czuje się opuszczone. Zajęci swoimi problemami, poświęcacie dziecku mniej uwagi i czasu. Dlatego pokazuj dziecku, jak bardzo je kochasz i postaraj się ograniczyć liczbę stresujących sytuacji, odpowiadaj na pytania, nie unikaj rozmów. Wychodźcie razem na plac zabaw, do kina, na spacery. Przy tylu zmianach staraj się zachować zapewniające poczucie bezpieczeństwa codzienne rytuały: ta sama pora posiłków, zasypiania, czytanie przed snem czy wspólne zabawy.
8. Wstrzymaj się z wprowadzeniem w życie dziecka nowego partnera. Daj sobie i dziecku czas na pokładanie życia bez drugiego rodzica, na oswojenie się z nową sytuacją i emocjami. Wprowadzenie nowego partnera dostarczy Wam obojgu kolejnych, nowych i dotąd nieznanych emocji. Nagromadzenie tylko uczuć może być dla dziecka trudne do opanowania i zrozumienia. Zacznij od rozmów z dzieckiem na temat potencjalnego zawierania nowych związków przez oboga rodziców. Zobacz jaka jest reakcja dziecka i stopniowo zwiększaj jego świadomość w tym temacie. Zbyt pochopne wprowadzenie w Wasze życie nowego członka rodziny, nowego partnera może zburzyć poczucie bezpieczeństwa dziecka, wprowadzić poczucie zazdrości i mocno rzutować na Wasze późniejsze relacje.
9. Zadbaj o siebie i własne potrzeby. Zbuduj własną sieć wsparcia i korzystaj z niej w trudnych chwilach. Oprócz tego, że jesteś matką/ojcem jesteś też człowiekiem, który ma swoje własne emocje i słabości, gorsze dni i tak samo jak każdy inny czasami potrzebujesz wsparcia. Nie udawaj więc super-matki czy super-ojca, który zawsze jest uśmiechnięty i gotowy do działania. Daj sobie prawo też do przeżycia starty jaką jest rozpad małżeństwa, do smutki i płaczu; pozwól sobie być czasem słabym i bezsilnym. Nie wypieraj trudnych emocji, pozwól im zaistnieć, po to, abyś mógł się z nimi oswoić i nauczył się z nimi radzić. Pamiętaj, że tylko wtedy kiedy poradzisz sobie z własnymi myślami i emocjami, pogodzisz się ze stratą, zaakceptujesz to jak potoczyło się Twoje życie, będziesz w stanie we właściwy sposób pomóc swojemu dziecku.
10. Uzbrój się w cierpliwość – to czas próby i wzmożonej agresji dziecka oraz Twojej własnej. Oboje będziecie naładowani trudnymi emocjami. Często nie będziesz rozumiał/a nastrojów swojego dziecka, jego nieadekwatnej złości i frustracji. Pewnie zdarzy się, że stracić panowanie nad sobą, będziesz czuła bezsilność, brak umiejętności radzenia sobie z trudnymi zachowaniami dziecka, pomyślisz, że jesteś beznadziejnym rodzicem, że nic Ci nie wychodzi itp. Masz prawo tak myśleć i czuć! Pamiętaj, że ten etap jest najtrudniejszy dla Was obojga…dla każdego z członków Waszej rodziny. Na szczęście, jak każdy etap, ten też się kiedyś kończy. Od Ciebie zależy jak go przetrwacie.
